کنواس پارچهای است که بخاطر استحکام و دوامش کاربردهای مختلفی دارد. اگر دوست دارید با این متریال هنری، تاریخچه و کاربردهای آن بیشتر آشنا شوید، این مقاله از مجموعه تبلیغات طهرانی گرافیک را دنبال کنید.
همهٔ ما از اهمیت متریال در مفهوم هنر آگاهیم. برخی از افراد فقط عاشق تماشای نتیجهٔ یک اثر هنری هستند، اما برخی دیگر دوست دارند از روند خلق و متریال مورد استفاده در آن نیز سردربیاورند. شاید تاکنون در مورد کنواس چیزهایی شنیده باشید. اگر به اطراف خود نگاه کنید، حتما لباس، اکسسوری یا وسایل دکوری منزل مثل تابلو از این جنس میبینید. کنواس پارچهای مقاوم و سادهبافت است که معمولا از کتان و به میزان کمتری، از لینن تولید میشود. از پارچهٔ کنواس به دلیل دوام و استحکام بالا در کارهای سنگین و شرایط جوی نامطلوب هم به کار گرفته میشود. با ترکیب کتان با الیاف مصنوعی میتوان خواص آن را بهتر هم کرد و کنواسی مقاوم در برابر نور، آب و حتی ضدآب تولید کرد. این پارچه کاربردهای گوناگونی دارد که در ادامه به آنها میپردازیم.
تاریخچهٔ کنواس
در حقیقت مورخان معتقد هستند که کلمهٔ «کنواس» (Canvas) از یک کلمهٔ انگلیسی-فرانسوی قرن سیزدهمی «Canevaz» گرفته شده است. این کلمه ممکن است از مشتقات کلمهٔ لاتین «Cannapaceus» به معنی «ساختهشده از کنف» باشد که ریشه در یک کلمهٔ یونانی دارد. با رونق گرفتن تجارت کتان هندی که از قرن هفدهم آغاز شد، تولید کنف در اروپا کاهش یافت، اما نام پارچهٔ کنواس بهعنوان یادآور ریشهٔ کنفی این بافت باقی ماند.
در آغاز این پارچه در میان هنرمندان دورهٔ رنسانس ونیز بهعنوان بوم نقاشی رواج یافت. ونیز از کانونهای رنسانس در ایتالیا بود و نقاشان در این شهر به دلیل رطوبت زیاد محیط، در تلاش برای خلق آثار هنری روی دیوار و پنلهای چوبی بودند.
قبل از اینکه استفاده از این پارچه بهعنوان بوم نقاشی رواج یابد، به مدت هزاران سال از آن برای تولید پارچهٔ بادبانها استفاده میشد. هرچه به گذشته بازمیگردیم، تعریف «کنواس» پراکندهتر و کمتر میشود، اما حتی در ابتداییترین بادبانهای مصر باستان نیز از موادی استفاده میشد که شباهت بسیار زیادی به بادبانهای امروزی داشت.
چرا کنواس در دوران رنسانس طرفدار زیادی پیدا کرد؟
از آنجایی که ونیز پیش از این مرکز صنعت دریایی ایتالیا بود، نقاشان دورهٔ رنسانس برای تغییر کاربری بادبانهای کنواس به منظور استفاده در هنرهای زیبا مشکل چندانی نداشتند. با این حال در آن دوران کنف مادهٔ اولیهٔ ساخت این پارچه بود و مدتی بهعنوان پرطرفدارترین بافت کنواس در میان مردم محسوب میشد.
دلیل دیگر محبوبیت این پارچه این بود که به نقاش این امکان را میداد که طرح خود را در اندازههای بزرگ پیاده کند؛ علاوه بر این به دلیل سبکی و قابلیت رول شدن، حمل و نقل آن آسان بود. کنواس برخلاف چوب، کمتر ترک میخورد و بافتش کمتر آسیب میدید. اسپانیاییها در مصرف این پارچه در هنر نقاشی پا جای پای ایتالیاییها گذاشتند. نقاش مشهور اسپانیایی، دیهگو ولاسکس، تابلویی به نام Las Meninas (تابلوی «ندیمهها» اتاقی بزرگ و کمنور در کاخ سلطنتی مادرید و چهرههایی از افراد دربار اسپانیا را به تصویر کشیده است) را روی بومی از جنس این پارچه نقاشی کرده بود که امروزه یکی از بهترین تابلوهای نقاشی باقیمانده از آن دوران محسوب میشود؛ این اثر ثابت میکند که این بوم حتی برای کشیدن نقاشی افراد سلطنتی نیز مناسب بوده است.
در قرن هفدم استفاده از این پارچه در سراسر شمال اروپا گسترش یافته و جایگزین بومهای نقاشی آن دوران شده بود که البته استفاده از آن تا به امروز هم ادامه دارد. هنرمندان استفاده از کنواس را به زمینههای مختلف هنری دیگری از جمله نقاشی اکریلیک، قلابدوزی و چاپ عکس گسترش دادهاند. امروزه از این پارچه میتوان در چاپ دیجیتال یا افست هم استفاده کرد.
کنواس چطور ساخته میشود؟
کنواس از بافتن محکم نخها به همدیگر به شکل بافت ساده (که یک بافت ابتدایی ساده است)، به دست میآید. تارهای عمودی روی دستگاه بافندگی ثابت نگه داشته میشوند و تارهای افقی را از زیر و روی تارهای عمودی عبور میدهند. الیاف استفادهشده در کنواس رشتههای ضخیم با وزن متوسط تا سنگین است. وزن نخ و تکنیک بافت سادهٔ آن، کنواس را از سایر پارچههای نخی متمایز میکند.
اکثر کنواسهای نخی از نخ دولا یا به هم تابیدن دو نخ تکلا تولید میشود؛ این امر باعث سنگین شدن و همچنین ایجاد ضخامت یکنواخت در سراسر پارچه میشود. پارچهای که برای تولید آثار هنری مورد استفاده قرار میگیرد، معمولا از نخ تکلا تولید میشود.
فرآیند تولید این پارچه بسته به کاربری آن متفاوت است. پارچهٔ مورد استفاده در بومهای نقاشی مراحل دیگری را پس از تولید طی میکند. علیرغم این واقعیت که تولیدکنندگان منسوجات میتوانند کنواس را از نخ، کتان یا کنف تولید کنند، هر یک از اینها ویژگیهای مشابهی دارند؛ بنابراین فرآیندهای اصلی و اساسی تولید این پارچه بدون در نظر گرفتن بافت آن، ثابت است.
انواع کنواس
کنواس انواع مختلفی دارد. این تفاوتها عمدتا در بافتی که برای تهیه پارچه در نظر گرفته شده و مواد شیمیایی مورد استفاده برای ایجاد قابلیتهای بیشتر دیده میشود.
کنواس با بافت ساده
همانطور که قبلا هم گفتیم، بافت کنواس ساده است. این سادهترین و محکمترین بافت کنواس بهشمار میرود. تولید بافت ساده هم ارزان است و هم آسان؛ علاوه بر این، به سرعت هم خشک میشود که برای پارچهای که اغلب در فضای باز استفاده و نگهداری میشود، بسیار مهم است. روغنکاری آن نیز آسان است (برای اینکه ضدآب شود) و در صورتی هم که دیگر نیازی به آن نبود، به راحتی پاک میشود.
کنواس نخی و لینن
لینن یا کتان از الیاف گیاه کتان به دست میآید و کار با آن سختتر از نخ است؛ به همین دلیل برای تولید لباس و همچنین کشیدن پارچه روی قاب استفاده از کتان نسبت به نخ دشوارتر استِ اما محصول نهایی ماندگاری بیشتری دارد. علاوه بر این از نظر نرمی و زبری، پارچههای کتان تنوع بیشتری نسبت به پارچههای نخی دارند. بزرگترین مزیت نخ در مقایسه با کتان، قیمت بسیار ارزان آن است.
کنواس Duck
کنواس «داک» Duck از سنگینترین کنواسهای نخی است و سنگینی آن ۱۲ درجه دارد؛ Duck درجهٔ یک سنگینترین آنها است و برای تولید تختخواب کودک یا ننو از آن استفاده میشود. Duck درجهٔ ۵ برای لباس کار سنگین مورد استفاده قرار میگیرد و نوع درجهٔ ۱۲ ان برای تولید لباسهای سبکی مثل لباس بادگیر کارایی دارد.
کنواس هنری
قبل از رواج یافتن استفاده از کنواس بهعنوان بوم نقاشی، نقاشها روی چوب نقاشی میکردند. اولین نمونههای نقاشی روی کنواس به قرن ۱۴ میلادی پیدا شده، اما در قرن ۱۵ بود که استفاده از آن مرسوم شد. در عصر کنونی نیز از کنواس بهعنوان بوم نقاشی استفاده میشود.
کنواس چه کاربردهایی دارد؟
این پارچه به دلیل داشتن کیفیت خوب و بادوام کاربردهای متنوعی دارد؛ از تولید بادبان، زیرانداز، بوم هنری و قلابدوزی گرفته تا تودوزی، کوسن، چادر، روکش، برزنت، یونیفرمهای نظامی، تزئینات دیواری، کیف و کفش. کنواس هنوز هم کاربردش بهعنوان یک متریال مهم در محصولات هنری را حفظ کرده است. همانطور هم که اشاره شد مهمترین کاربرد این پارچه در تولید بومهای نقاشی است.
این پارچه خاصیت دیگری هم دارد؛ با گذشت زمان آسیبی به بافت آن وارد نمیشود، به همین دلیل برای پوشاندن سایر محصولات از آن استفاده میشود. استفاده از متریال مصنوعی مناسب میتواند منجر به تولید کنواس عالی مقاوم در برابر هوا شود. این امر این پارچه را به گزینهای ایدهآل برای کاربردهای معماری و صنعتی تبدیل میکند.
از قرن ۱۳ به بعد از این پارچه به عنوان لایهٔ پوشانندهٔ سپرهای جنگی استفاده میشد؛ سطح چوب را با کنواس میپوشاندند و اغلب روی آن نقاشیهای زیبایی میکشیدند. هرچند کنواس بوم خوبی برای نقاشی بود، اما احتمالا هدف اصلی استفاده از آن در آن زمان محکم کردن و حفاظت از سطوح چوبی بود؛ مثل همان روشی که امروزه برای محکم کردن پلاستیک از شیشه استفاده میکنند.
کاربرد کنواس در نقاشی
کیفیت نگهداری رنگ کنواس یکی از بهترینها در بین پارچهها است. این امر باعث شده است که این پارچه به بهترین انتخاب نقاشها تبدیل شود. سالها است که هنرمندان بهخاطر دوام و قابلیت آن در حفظ کردن مواد شیمیایی، از کنواس بهعنوان بوم نقاشی استفاده میکنند.
در دوران رنسانس هنرمندان تدابیری اتخاذ کردند تا مطمئن شوند که بافت کنواس از بین نمیرود. این امر به یک فرآیند زمانبر برای لایهبندی کنواس خام با سفیداب سرب و جلا دادن سطح آن و سپس تکرار این فرآیند نیاز داشت. محصول نهایی شباهت کمی به پارچه داشت، اما دارای روکش جلادار و براقی بود.
سایر کاربردهای کنواس
همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، کنواس کاربردهای دیگری چه در طول تاریخ و چه امروزه داشته و دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
- ۱. بادبان. بادبان قایقها در ابتدا از این پارچه تولید میشد؛ البته این روزها معمولا از پارچههای مصنوعی برای ساخت بادبان استفاده میشود.
- ۲. چادر. کنواس محکم و بادوام برای ساخت سرپناه گزینهٔ فوقالعادهای است و وسیلهای پرطرفدار برای تولید چادر و سایر تجهیزات کمپینگ است.
- ۳. کیف. کنواس متریالی پرطرفدار برای تولید کیف است، از کیف دستی تا کوله پشتی. این پارچه بادوام بوده و در برابر آب مقاوم است؛ به همین دلیل کیفهای کنواسی برای استفادهٔ روزمره گزینهٔ خوبی محسوب میشوند.
- ۴. کفش. این پارچه علاوه بر دوام خوب، انعطافپذیر هم است و به همین دلیل برای ساخت کفش مناسب است. کفشهای کتانی و صندلها نمونهای از کفشهایی از این جنس هستند.
- ۵. پنل پسزمینه. عکاسها به دلیل سبک بودن و حمل آسان، علاقهٔ زیادی به استفاده از کنواس بهعنوان پسزمینه دارند.
- ۶. روکش و کاور. بسیاری از صنایع از جمله نظامی و ساختمانی، از این پارچههای ضدآب بهعنوان روکشی برای همه چیز، از قایق گرفته تا درها استفاده میکنند.
- ۷. لباس. بسیاری از ژاکتها، بارانیها و پالتوها از کنواس تولید میشوند. کیفیت بالا، دوام خوب و ضدآب بودن، باعث شده که تولیدکنندگان لباس این پارچه را برای تولید لباسهایشان انتخاب کنند.
- ۸. مبلمان. این پارچه به دلایلی که در این مقاله عنوان کردیم، برای تولید مبلمان و اثاثیهٔ منزل نیز مناسب است.
مزایای کنواس
- کیفیت و دوام
- چاپ رنگها با بهترین کیفیت
- قابلیت شستشو
- قابلیت ترکیب با مواد شیمیایی برای افزایش خواص طبیعی آن از جمله ضدآب بودن، ضد حریق بودن و مقاوم در برابر کپک زدن
- ماندگاری بالا و عدم نیاز به مراقبت و نگهداری زیاد
در انتها لازم به اشاره است که کنواسهای به کار گرفته شده در تابلو بومهای مجموعه تبلیغات طهرانی گرافیک از مرغوبترین پارچههای موجود در بازار است تا بتوانیم بهترین محصول را در اختیار علاقهمندان قرار دهیم.